Bygdekoden

«Tenk at så mye klokskap som det Hadia oppviser, kan komme fra ei lita bygd på landet!» kommenterte ein mann på Hadia Tajik sin ­Facebook-video i forrige veke, der ho sende­ live frå Bjørheimsbygd. ­«Akkurat nå e me heima,» seier ho og viser stolt fram det kvite trehuset og grenda me ­andre gjerne kjører raskt forbi mellom to ferjer på veg til Stavanger.

Kven skulle tru at det fanst intelligent liv slike plassar? spør dei som ikkje forstår. It takes faktisk ei Bjørheimsbygd to make a Hadia Tajik.

Skepsis mot avkrokar

Den djupe skepsisen til periferien har sentrum hatt i uminnelege tider. Når folk i samtida snakka om Jesus frå Nasaret, drog ikkje stadnamnet opp. «Kan det koma noko godt frå Nasaret?» spurde for eksempel ein som var skeptisk til å bli med i følgjet hans. Jesus frå Jerusalem, den heilage ­hovudstaden, det hadde vore noko. I staden var han frå ein galileisk avkrok.

Men småby treng ikkje bety isolert. ­Galilea var eit område med mange ikkje-jødar og mykje handel på tvers av folkegrupper. Eg veit ikkje korleis det står til med handel på tvers av folkegrupper i Bjørheimsbygd, etter at foreldra til Tajik la ned Alis kolonial i første etasje i det kvite trehuset og fjerna butikkskiltet sponsa av Ali Kaffe.

Eg veit heller ikkje kor samansett ­befolkninga er, etter at familien flytta til Sandnes. Men i dag har dei fleste norske lokalsamfunn eit mylder av nasjonalitetar og kulturelle bakgrunnar. Ideen om dei einsretta, homogene bygdene er sterkt overdriven.

Multikompetente ungar

Under den amerikanske valkampen i haust, snakka eg med ein universitetstilsett oslomann om det å kjenna folk som heia på Trump.

– Er det sant, har du venner som er Trump-tilhengarar? Korleis har du greidd å bryta ut av ekkokammeret? spurde han med beundring i stemma. Han hadde ­aldri møtt nokon.

Svaret er enkelt. Eg er frå ei bygd. Då kan du ikkje unngå å få venner med svært ulik bakgrunn. Der er det ikkje mange nok av kvar sort til at like folk kan flokka­ seg saman. Vil du bu i eit verkeleg ­samansett samfunn, så flytt til bygda. Anten du går i bygdekvinnelaget, på yoga eller berre på butikken, er du tett på folk som er heilt annleis enn deg.

Liva til banksjefen, bonden og bilmekanikaren sine ungar er vevde tett s­aman med dei liva som ungane til forskaren, frisøren og fiolinisten har. Sidan dei alle også har tilgang til den same digitale ­populærkulturen som byungar har, snakkar ein her om multikompetente ungar som både veit kva ein fôrhaustar er, kor «oljå» faktisk kjem frå og kven av youtub-­e­rane som har dei beste bottleflipane.

Unik kombinasjon

Det er ein slik unge Hadia Tajik var. I tillegg har ho den transnasjonale identiteten som i stadig større grad pregar oss som mest av alt er norske. Ho har ei pakistansk mor som både lagar karri og komler med salt kjøt og kålrabi. Og mens dei færraste frå Holmenkollen drøymer om oslodrakt, ønskte den innfødde rogalendingen seg aldri noko anna enn ein frafjordbunad. Det handlar om kor eg høyrer til, kor stemma mi er frå, sa ho.

Bygdeoppvekst er ei fellesskapserfaring frå innsida av eit Noreg i miniatyr. Samtidig kan det vera ei erfaring av eit visst utanforskap. Bygda har for få menneske som liknar, til at dei færraste heilt kan unngå å kjenna seg som ein outsider – sjølv om nokon opplever det meir enn andre.

Få er meir klar over styrken i den unike­ kombinasjonen av utanfor- og innanforperspektiv frå eigen oppvekst enn Tajik, som ropte ut i riksavisene som 17-åring, då norsk-pakistanske gutegjengar herja­ ­hovudstaden: «Send A-gjengen ut på bygda­ og la dem melke kuer, så vil 
B-gjengen dø av kjedsomhet i Oslo!»

Hadia Tajik er i eigen person ei bru mellom det gamle og det nye fedrelandet. Eg har aldri stemt på Arbeidarpartiet, men eg er ikkje i tvil. Om nokon kan bli landsmoder i framtidas Noreg, så er det ei frå Bjørheimsbygd.

Først publisert i spalten Tendenser, Vårt Land 4. mai 2017.