"Guds Sønn" eller "gudssønner"?

Siden  jeg  vil  komme  tilbake  til  en  avslutning  av  min  serie  om  "Teologien  om  Guds  genetisk-fysisk  oppstandne  Sønn",  og  jeg  også  har  hentet  sitater  fra  Andreas  Edwiens  bok  (se  Kjersti  Aspheim  25/5:  "Hvordan  forklarer  du  Jobs bok,  kap  1,  vers  6"),  vil  jeg  her  ytterligere  referere  fra  den  samme  bokens  kapittel  om  gudssønn-tittelen.

Jeg  siterer  i  to  bolker  nedenfor  fra  Andreas  Edwiens  to  hovedverk:  "Idékampen  i  det  bibelske  gudsbildet.  Jesu  forkynnelse  i  åndshistorisk  lys"  (Tanum,  1958)  og  "Dogmet  om  Jesus.  En  bok  om  hans  feiltakelser"  (Pax  1965,  5.  oppl.  1995):

Vi   får  en  skala  av  nyanser  mellom  en  mer  mytologisk  og  en  religiøst-etisk  av  gudssønn-bildet.  Men  nettopp  disse  assosiasjoner  til  himmelske  gudssønner,  til  engler  og  til  konger,  har  vært  kjærkommen  for  alle  dem  som  på  Jesu  tid  isolerte  seg  i  eskatologiske  sekter  og  drømte  om  en  "hinsidig"  kongelig  oppreisning  for  sine  jordiske  forsakelser  og  forsmedelser,  drømte  om  at  deres  frelsende  Messias  skulle  komme  og  "støte"  herskere  fra  deres  troner  og  opphøye  småfolk"  (Lk.  1. 52),  sette  dem  "på  tronen"  (Mt.  19.28),  gi  dem  "kroner  på  hodet" ,  og  de  skulle  bli  "englene  lik  og  gudssønner"  (Lk.  20. 36). 

At  det  ble  regnet  for  pretensiøst  å  kalle  seg  for  "gudens  sønn",  fremgår  tydelig,  og  det  er  forståelig  når  en  på  den  ene  side  tenker  på  at  betegnelsen  blant  ANDRE  folk  på  denne  tid  var  konge-  og  keisertittel,  og  på  den  annen  side  at  jødenes  gud  i  egne  øyne  var  verdens  eneste! 

Derfor  ser  vi  også  at  så  snart  begrepet  med  kristendommen  fjerner  seg  fra  jødisk  miljø,  får  det  et  stadig  tyngre  messiansk-mytisk  innhold.  I  den  hedensk  påvirkede  urkristendom,  som  snart  ble  fordrevet  til  et  miljø  hvor  en  "gudssønn"  enten  var  et  mytisk  vesen  eller  det  øverste  statsoverhodet  (f.eks.  i  den  romerske  keiserkultus),  blir  "gudssønnen"  noe  helt  usedvanlig  og  enestående,  han  blir  "stor"  og  "hellig"  (Lk.  1.  32,  35).  Her  trer  følgelig  Kristus-figuren  inn  i  konkurranseforhold  med  andre  "gudssønner",  hvorfor  Jesu  eksklusive  sønneforhold  betones  stadig  sterkere,  for  så  til  sist  å  ende  i  myten  om  den  overnaturlige  "unnfangelse   ved  den  hellige  ånd".

I  sekteriske  jødiske  kretser  på  Jesu  tid  var  gudssønn-begrepet  derimot  høyst  en  messiansk-mytisk  ANSTRØKET  betegnelse  på  det  fromme  mennesket.  Fars-motivet  hadde  tross  alt  fått  en  slik  almen  plass  i  senjødedommens  gudsbilde  -  både  i  den  kollektive  og  den  mer  personlige  Jahve-påkallelse,  at  en  messiansk  særbetydning  forbød  seg  selv.  Og  for  Jesus  personlig  måtte  begrepet  selvsagt  ha  en  ennå  SVAKERE  messiansk-mytisk  valør  en  det  hadde  i  visse  kretser  i  hans  miljø.  For  ham  var  fars-motivet  i  ennå  større  grad  uttrykk  for  en  selvfølgelig  side  av  Jahves  vesen,  ikke  for  noe  personlig  privilegium  for  ham  selv,  men  for  et  gudsforhold  som  i  det  minste  hadde  gyldighet  for  alle  som  etter  hans  målestokk  på  det  nærmeste  oppfylte  fromhetsbetingelsene.   

Men  i  kristendommens  forunderlige  versjon  av  fars-motivet  er  begrepet  blitt  så  tungt  dogmatisk  belastet  og  fordreiet,  fylt  med  så  uvedkommende  og  villedende  assosiasjoner  at  enhver  som  er  ført  inn  i  det  selsomme  følelses-  og  forestillingskompleks  som  heter  den  kristne  barnelærdom,  må  kjempe  seg  gjennom  en  tett  teologisk  jungel  for  å  nå  frem  til  begrepets  sanne  valør  i  det  miljø  som  selv  har  skapt  det.  Ved  å  gjøre  det  til  et  egennavn  i  den  høytidelige  skrivemåte  "Guds  Sønn"  og  ved  å  spinne  jomfrufødsellegendens  "overjordiske"  trylleglorie  omkring  det,  har  man  skjøvet  dette  stykke  åndshistorie  opp  i  en  mytologisk  og  teologisk  romantikks  hildrende  sfære  hvor  grensen  mellom  drøm  og  virkelighet,  myte  og  sannhet  ikke  lenger  fins  og  respekten  for  og  sansen  for  det  historiske  og  dermed  for  sannheten  selv,  med  et  mildt  uttrykk  er  sterkt  svekket. 

Fra  disse  mytiske  "høyder"  er  det  nødvendig  en  gang  å  komme  ned  på  jorden.  Den  som  ikke  her  kommer  ned  på  jorden,  kommer  ikke  inn  i  himmelen.  Og  der  må  vi  blant  annet  konstatere  at  Jesus  selv  i  direkte  tale  har  kalt  presumptivt  fromme  mennesker  for  "gudssønner"  (Mt.  5:9,  Lk. 6:35,  Mt. 5:45). 

--------------------------

Det  aller  meste  Det  nye  testament  (som  her  dessuten  går  lenger  enn  Jesus  selv)  i  så  måte  tillegger  ham  (Jesus)  er:  "Den  som  har  sett  meg,  har  sett  Faderen"  (Jh.  14. 9),  men  dette  får  en  INNSKRENKENDE  forklaring  alt  i  det  følgende  vers.  Og  Johannes-evangeliet  stammer  for  en  vesentlig  del  fra  en  hedningekristen,  "gnostisk"  menighet  og  er  med  sin  ensidige  og  sterkt  ANTIJØDISKE  propaganda  en  sekundær  kilde  til  vår  viten  om  Jesu  lære.  Men  selv  dette  skrift  -  om  det  er  aldri  så  preget  av  mytisk  fantasi  -  kan  ikke  tas  til  inntekt  for  kirkens  inkarnasjonsdogme.  Det  taler  nemlig  klart  om  "Faderen"  og  "Sønnen"  som  to  forskjellige  personer,  og  lar  endog  Jesus  uttrykkelig  understreke  at  "Faderen  er  større  enn  jeg"  (Jh.  14:28).  Ikke  en  gang  Johannes-evangeliets  prolog  kan  den  kristne  kirke  bruke  som  grunnlag  for  sitt  dogme  om  at  Gud=Logos=Jesus.  Det  heter  her  etter  en  korrekt  oversettelse  at  "Logos  var  EN  Gud",  i  samsvar  med  at  "Logos  var  HOS  Gud"  (Jh.  1:1).  Kirken  oversetter  uanfektet  herav :  "Logos  var  Gud",  noe  som  fører  til  den  åpenlyse  meningsløshet  at  "Gud  var  hos  Gud".  Dette  gjør  den  simpelthen  for  å  fuske  seg  til  i  det  minste  ett  lite  grunnlag  i  NT  for  sitt  treenighetsdogme! 

Med  andre  ord:  Det  Nye  Testament  forutsetter  at  det  var  og  er  TO  guder:  Faderen  og  Sønnen.  Monoteismen  er  her  klart  og  utfordrende  brutt  og  avløst  av  DIETISME,  TOGUDERI. 

Hvorfor  setter  så  kirken  seg  her  klart  ut  over  både  NT' s  og  Jesu  egen  autoritet?  Hvordan  kan  den  -  på  grunnlag  av  sine  egne  forutsetninger  -  endog  innlate  seg  på  å  motsi  Jesus  i  selve  den  samme  manipulasjon  hvormed  den  gjør  ham  til  den  absolutte  og  ufeilbarlige  autoritet:  "Gud"?

Selvfølgelig  av  dårlig  samvittighet  overfor  monoteismen.  Oldkirken,  som  ga  kirken  dens  doktrinære  konstitusjon,  hadde  valget  mellom  p. d. e. s.  å  akseptere  bruddet  på  budet  om  Guds  enhet  ved  å  gjøre  Jesus  til  visegud   med  nesten  blankofullmakt,  og  p. d. a. s.  å  proklamere  et  like  klart  brudd  på  budet  om  Guds  USYNLIGHET,  ved  å  gjøre  ham  til  Gud.  Og  siden  kirken  måtte  medgi  at  budet  om  Guds  enhet  var  så  sentralt  i  GT  og  i  jødedommen  at  det  ville  bli  en  for  voldsom  selvmotsigelse  å  offisielt  bryte  med  dette  prinsipp  ved  å  gjøre  Jesus  til  en  selvstendig  gud  ved  siden  av  Jahve  og  samtidig  beholde  den  hele  Bibel  som  normativ  hellig  skrift,  valgte  den  den  utvei  å  kaste  seg  ut  i  det  KVASIMONOTEISTISKE  HYKLERI. 

Kirken  har  jo  alltid  vært  ivrig  etter  å  kalle  kristendommen  en  monoteistisk  religion.  For  å  forsøke  å  skjule  Jesu  og  Paulus'  ubestridelige  toguderi,  og  for  å  forsvare  Jesu  TILSYNELATENDE  respekt  for  monoteismen  (Mrk.  12:29)  kunne  kirken  ikke  nøye  seg  med  Jesu  egen  selvbekjennelse  som  VISEGUD  (Menneskesønnen),  men  rykket  ham  helt  til  topps  og  proklamerte  ham  som  "Gud  av  Gud,  sann  Gud  av  sann  Gud"  og   av  "samme  vesen  som  Faderen". 

Hele  det  kirkelige  treenighetsdogme  om  Jesus  som  "Gud"  er  derfor  ikke  annet  enn  hyklet  monoteisme,  et  fantastisk  forsøk  på  å  bringe  Jesus  og  Paulus  og  deres  toguderi  i  noenlunde  formell  overensstemmelse  med  GT  og  Moselovens  bærende  prinsipp  om  Jahves  enhet  (5.  Mos.  6:4),  og  dermed  et  forsøk  på  å  renvaske  seg  for  DEN  FULLT  BERETTIGETE  JØDISKE  ANKLAGE  OM  AT  NT  PÅ  EN  PROVOKATORISK  MÅTE  BRYTER  MED  MONOTEISMEN. 

Like  sikkert   som  det  er  at  Jesus  IKKE  støtter  kirkens  gamle  krav  på  å  gjøre  ham  til  "Gud",  like  sikkert  er  det  at  han  gjorde  krav  på  å   REPRESENTERE   Jahve  på  en  så  mytologisk  eksklusiv  måte  at  også  det  måtte  bringe  ham  opp  i  en  voldsom  konflikt  med  de  samtidige  representanter  for  monoteismen.  Det  kan  ikke  herske  berettiget  tvil  om  at  Jesus  gjorde  krav  på  å  framstille  "Menneskesønnen" ,  dvs.  den  mytologiske  messias-figuren   som  i  senjødisk  religion  hadde  funksjon  av  dels  å  være  fyrste  over  alle  engler,  dels  visegud  for  Jahve  som  de  siste  tiders  himmelske  dommer   og  "frelser"  av  den utvalgte  minoritet  angivelig  fromme  mennesker  (Mt.  13:41,  25:31 f.  osv.). 

Se  også  en  artikkel  av  Edwien  i  VG  påsken  1956:   http://home.online.no/~edwien/gudssonn.cfm

3.  juni  2011

Mvh.  G.  Ullestad