Snu behovs-pyramiden på hovudet

Amerikanaren ­Abraham Maslow var ein av 1900-talets mest ­populære psykologar. Med sin lett forståelege triangulære modell av menneske-
lege behov, har han påverka ­generasjonar til å sjå behova våre som ulike nivå som byggjer på ­kvarandre, der dei grunn­leggande (til ­dømes ­fysiologiske behov) må vera innfridde før ein avanserer i utvikling og ­møter meir avanserte behov, som ­kognitive eller ­estetiske.

Modellen har også ført ­tallause studentar inn i ein svært sekulær tankegang. Humanisten Maslow rydda nemleg mest plass til dei fysiologiske ­behova i ­modellen sin; her vert mennesket til eit ­rasjonelt dyr kjempande ­oppover mot eit stadig ­høgare eksistensnivå – med sjølv-
realisering som det absolutte toppunkt.

Akseptera gjengs tenking

Det er mange grunnar til å gje Maslow motstand, kanskje ­særleg frå kristent hald. ­Modellen kan verka vasstett og mange kristne føler uansett ofte dei berre må akseptera slik gjengs tenking, og prøva å tilpassa trua etter beste evne. Men dette er ei undervurdering av kallet om faktisk å komma med «godt nytt» – ein ny ­tankegang og ein ny visjon for liv og 
fellesskap.

I staden for å imøtegå Maslows framstilling av menneske­livet som ein stadig kamp for å ­dekka eigne behov, kan ein høyra både prestar og predikantar påstå at det ikkje nyttar å forkynna før basalbehova er dekte. Jesu svært utfordrande lære om kva som faktisk er det basale i menneske­livet, vert gjerne dempa ned.

Men Bibelen og kyrkja vitnar om at mange faktisk ofrar ­såkalla grunnleggande behov for noko som viser seg å s­tikka endå djupare. Vi står rett og slett overfor ei under­kommunisering av at mange risikerer både tryggleik og velferd – ja også sjølvrealiseringa – fordi noko er viktigare.

Russisk pilegrim

Den ­åndelege litterære ­klassikaren En russisk pilegrims ber­etning er forteljinga om den gåtefulle ­pilegrimen som litt etter ­midten av 1850-talet vandrar kring i Russland på leit etter råd for sitt åndelege liv. Den ­fattige mannen eig berre det han står og går i, litt brød og ein bibel. Når han undervegs blir 
motteken av ein gjestmild ­klosterforstandar som vil t­raktera sin svoltne bror, gir han eit tankevekkande svar: «jeg har ikke behov for føde, men ­beder om at I vil give mig ­åndelig ­vejledning om, hvordan jeg kan frelse min sjæl.» Livsfjernt?­ ­Fortrenging av dei ­«eigentlege» behova? Eller djup innsikt i Jesu ord om å søka Guds rike først og at brød åleine ikkje gir 
liv?

Fallande dåpstal

Er det slik at også kristne har blitt så vane med å tenkja ut frå ein behovs­hierarkisk logikk at vi først ­tenkjer at vi har noko å tilby når «det andre» er på plass? Det er berre så altfor defensivt. ­Dessutan: Hadde Maslow hatt rett, og ein tilpassar ­modellen hans til å inkludera åndelege ­behov øvst i modellen, s­kulle Noreg vore eit område med vekst på det åndelege feltet. I staden ser vi at dei seinare års velstandsutvikling i staden har sekularisering som ­parallell. Vi kan til dømes lesa det av i ­dramatisk fallande dåpstal: frå 81,4 prosent av alle fødde i 
2001 til 55,3 prosent 15 år ­seinare.

Vi vert neppe opnare for tru når alle såkalla grunn­leggande ­behov er tilfreds­stilte. Vi vert ­truleg heller ikkje ­automatisk meir kreative og ­estetisk o­rienterte. Kristne treng å oppdaga sprengkrafta i den bod­skapen vi sjølve er sette til å kommunisera til eit samfunn som ikkje treng meir av det same etter over 70 år med Maslow. Dei såkalla naturlege behova våre er slett ikkje alltid gode, og r­ommar ingen garanti for at vi avanserer oppover i eit utviklings­hierarki. Behova våre kan like gjerne ­halda oss som slavar av driftene våre mens vi trur vi er frie.

Den menneskelege viljen med si evne til å ramma inn ­driftene og stilla spørsmål ved kva vi eigentleg treng er ­derimot eit adelsmerke. Og: snu ­gjerne ­gamle Maslow på hovudet 
– ved behov.